Ολόκληρη η ομιλία:
«Κυρίες και Κύριοι,
Αποτελεί ιδιαίτερη χαρά και τιμή να παρευρίσκομαι σήμερα στο συνέδριο της ΚΕΔΕ, γιατί εδώ συναντώ τα άξια στελέχη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης — ενός θεσμού που με τη ισχυρή θεσμική πρωτοβουλία του ΠΑΣΟΚ ρίζωσε βαθιά στη χώρα μας. Το σύνθημα του σημερινού σας συνεδρίου είναι «Επιτέλους Αυτοδιοίκηση». Ένα σύνθημα που αποτυπώνει γλαφυρά την ανάγκη ενός αυτοδιοικητικού κόσμου, που ψάχνει να βρει λύσεις σε μεγάλα σημερινά αδιέξοδα, που ψάχνει να βρει λύσεις στη θεσμική απαξίωση που έχει επιβάλλει το «επιτελικό κράτος». Στη δική μας στρατηγική δεν χωρά το δίλημμα για όλους εσάς. Για εμάς δεν πρέπει να είστε ούτε μακρύ χέρι του εκάστοτε Μαξίμου αλλά ούτε ένας θεσμός παρίας. Για εμάς λοιπόν το σύνθημα αυτό – «Επιτέλους Αυτοδιοίκηση» – μεταφράζεται σε:
Επιτέλους, σεβασμός στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Επιτέλους, θεσμική ισοτιμία.
Επιτέλους, οικονομική αυτονομία.
Πράγματα που έπρεπε να είναι δεδομένα σε μια κανονική ευρωπαϊκή σύγχρονη χώρα, αλλά δεν είναι.
Κυρίες και κύριοι,
Βρισκόμαστε μπροστά σε υπαρξιακές προκλήσεις και γι’ αυτό οφείλουμε να οικοδομήσουμε το κράτος μας – σε πιο στέρεες βάσεις: με περισσότερη δικαιοσύνη, συμμετοχικότητα και ανθεκτικότητα.
Οι στόχοι του ΠΑΣΟΚ για την αυτοδιοίκηση
Πριν από λίγους μήνες, στη ΔΕΘ, το ΠΑΣΟΚ παρουσίασε ένα συνεκτικό και κοστολογημένο πρόγραμμα, μια προγραμματική πλατφόρμα πολιτικής αλλαγής και μεταρρυθμίσεων που έχει ανάγκη ο τόπος. Απέναντι, λοιπόν, στη σημερινή αποψίλωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εμείς αντιτάσσουμε ένα Εθνικό Σχέδιο Περιφερειακής Ανασυγκρότησης, σε δυναμική σύνδεση με το σχέδιό που αφορά στη Μεταρρύθμιση του Κράτους. Διότι αυτή είναι η μητέρα όλων των μαχών – η μεταρρύθμιση του κράτους και γι’ αυτό σε αυτό το πακέτο μεταρρυθμίσεων δώσαμε το όνομα του ιστορικού στελέχους, Αναστάσιου Πεπονή. Έχουμε χρέος λοιπόν να πορευτούμε μαζί για την αποκέντρωση της εξουσίας με στόχο το εγγύτερο επίπεδο στον πολίτη.
Βασικοί μας στόχοι:
1) Πλήρης αποσαφήνιση του ρόλου των τριών επιπέδων διοίκησης.
2) Οικονομική αυτονομία των ΟΤΑ και μέσα από την πιλοτική απόδοση του ΕΝΦΙΑ, την ενεργοποίηση του τοπικού εσόδου και τους τοπικούς φορολογικούς χάρτες.
Και για να είμαι ξεκάθαρος: Καμία νέα αρμοδιότητα στους Δήμους χωρίς τους αντίστοιχους ανθρώπινους, οικονομικούς και τεχνικούς πόρους.
Κυρίες και κύριοι σύνεδροι,
Ξέρω καλά, μέσα από τις συζητήσεις που έχουμε κάνει με πολλούς από εσάς, ότι έχετε δεχτεί τα τελευταία χρόνια σημαντικές θεσμικές προσβολές. Από το τέλος ταφής και την αφαίρεση των υπηρεσιών δόμησης, μέχρι τον εμπαιγμό με τους ΚΑΠ και την πρόσφατη υφαρπαγή πόρων από τα πρόστιμα οδικής ασφάλειας. Και κάθε φορά, το ίδιο σενάριο: μια έκτακτη επιχορήγηση ή ένα υπουργικό πρόγραμμα που σας κρατά ομήρους στους προθάλαμους των υπουργικών γραφείων. Δεν σας αξίζει αυτό. Γι’ αυτό λοιπόν, ο ρόλος της αυτοδιοίκησης που εμείς οραματιστήκαμε με τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις είναι άλλος. Και γι’ αυτό είμαι εδώ – για να υπερασπιστούμε αυτήν την κληρονομιά και να δώσουμε στην αυτοδιοίκηση τη θέση που της αξίζει. Και σας καλώ σε αυτόν το αγώνα και σε αυτή την προσπάθεια να σταθείτε στο πλευρό μας.
Αντιμετώπιση δημογραφικού και άμβλυνση περιφερειακών ανισοτήτων
Η μάχη μας έχει τέσσερις μεγάλους στόχους:
– Αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος.
– Αναζωογόνηση των χωριών, των μικρών πόλεων, των ακριτικών νησιών και των ορεινών οικισμών.
– Ανατροπή των κοινωνικών και περιφερειακών ανισοτήτων.
– Αναβάθμιση της ποιότητας ζωής στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Καμία μα καμία από αυτές τις προκλήσεις δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί χωρίς ισχυρούς Δήμους και ισχυρές Περιφέρειες.
Η ΤΑ συνδετικός κρίκος οικονομίας και φορέας πολιτισμού
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ο προμαχώνας απέναντι στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και στο διευρυνόμενο χάσμα των κοινωνικών ανισοτήτων. Αλλά πρέπει να γίνει και πυλώνας ανάπτυξης, συνδετικός κρίκος της οικονομίας και ζωντανός φορέας πολιτισμού.
– Το ΠΑΣΟΚ ως κυβέρνηση οραματίζεται να μεταφέρει ένα σημαντικό κομμάτι του κοινωνικού κράτους σε εσάς, στους Δήμους —την πρωτοβάθμια κοινωνική φροντίδα— με στόχο την καλύτερη πρόσβαση και την καθολικότητα των υπηρεσιών. Η μεταφορά αυτή θα συνοδευτεί από σταθερό χρηματοδοτικό εργαλείο αποκλειστικά για τις κοινωνικές δομές.
– Σχεδιάζουμε την Ενεργειακή Δημοκρατία στους Δήμους. Δεν μπορεί η πράσινη μετάβαση να σας κάνει πελάτες και όχι παραγωγούς. Πελάτες σε ομηρία της εγχώριας ολιγαρχίας. Γι’ αυτό λοιπόν σχεδιάζουμε την Ενεργειακή Δημοκρατία στους Δήμους με συμμετοχικές ενεργειακές κοινότητες και πόρους από ένα Ταμείο Περιφερειακής Ανθεκτικότητας ίσο με το 1% του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων.
– Προχωρούμε σε Τοπικά Σχέδια Υδατικής Ανθεκτικότητας, με τεχνική υποστήριξη από ένα νέο Ινστιτούτο Υδατικών Πόρων, χρηματοδοτούμενο από το τέλος ανθεκτικότητας που θα αποδίδεται στους ΟΤΑ. Με δράσεις για το μεγάλο κοινωνικό ζήτημα της εποχής μας.
– Μαζί θα σχεδιάσουμε την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης με προγράμματα κοινωνικών κατοικιών, όπως είναι ολοκληρωμένα σε όλους τους σύγχρονους Δήμους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το σχέδιο αυτό το έχουμε παρουσιάσει αλλά αντ’ αυτού η κυβέρνηση παίρνει πρωτοβουλίες ατελέσφορες. Το αποτέλεσμα το πληρώνουν οι δημότες σας με 40 έως 50% είναι η αύξηση των ενοικίων στις περισσότερες μεγάλες πόλεις της χώρας και σε τουριστικούς προορισμούς. Πώς να αντέξει λοιπόν η κοινωνία;
– Και βέβαια, τοπικά σχέδια καινοτομίας. Ειδικά έναν Νησιωτικό Αναπτυξιακό Νόμο, και περιφερειακά πανεπιστήμια στραμμένα στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της κάθε περιοχής, όπως κάνει αυτό εδώ το πανεπιστήμιο – το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο – που είχα την τύχη να είμαι απόφοιτος του.
– Ενισχύουμε την τοπική πολιτιστική και αθλητική ζωή με μια νέα δομή ΔΗΠΕΘΕ στα πρότυπα της Κρήτης και με την απόδοση των Εθνικών Αθλητικών Κέντρων στους Δήμους. Προβλέπουμε επίσης Ειδικό Πρόγραμμα Χρηματοδότησης για αναβάθμιση και πιστοποίηση αθλητικών εγκαταστάσεων σε μικρούς δήμους, αλλά και πλάνο διεκδίκησης διεθνών διοργανώσεων.
Με αυτό τον τρόπο, η ελληνική περιφέρεια θα γίνει ξανά η ψυχή της υπέρβασης, της ελπίδας και της πολιτικής αλλαγή.
Νέο μοντέλο αυτοδιοίκησης
Φίλες και φίλοι,
Οι σύγχρονες ανάγκες της χώρας χρειάζονται ένα ριζικά διαφορετικό πρότυπο διακυβέρνησης, στο επίκεντρο του οποίου θα είναι ένα νέο μοντέλο Αυτοδιοίκησης ‒σύγχρονο, διαφανές, με πραγματικές αρμοδιότητες και πόρους.
Προς αυτή την κατεύθυνση, δεσμεύομαι ότι ως κυβέρνηση θα προχωρήσουμε:
- Στη δημιουργία Ανεξάρτητης Αρχής Εποπτείας των ΟΤΑ, για να προστατεύεται θεσμικά ο χώρος από τις παρεμβάσεις της εκάστοτε κυβέρνησης. Για να θωρακιστείτε και να σταματήσει επιτέλους η εξάρτηση σας από την κεντρική εξουσία.
- Στην καθιέρωση μητροπολιτικών αρμοδιοτήτων στα μεγάλα αστικά κέντρα – γιατί η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, το Ηράκλειο δεν μπορούν να λειτουργούν με λογικές περασμένων δεκαετιών. Χρειάζονται στρατηγικό σχεδιασμό, συντονισμό, δημοκρατική λογοδοσία.
- Και τέλος, στη συνταγματική κατοχύρωση της ρήτρας πόρων για την Αυτοδιοίκηση.
- Δεν μπορεί να ζητάμε από τους δήμους να κάνουν περισσότερα αλλά με λιγότερα χρήματα.
- Δεν μπορεί να ζητάμε από τις περιφέρειες να αντιμετωπίζουν κρίσεις χωρίς τα μέσα να το κάνουν.
- Χωρίς πόρους, χωρίς σταθερούς μηχανισμούς χρηματοδότησης, δεν υπάρχει ούτε αυτονομία, ούτε ανάπτυξη, ούτε λογοδοσία.
Γιατί, ξέρετε πολύ καλά, η τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεί εργαλείο κοινωνικής συνοχής. Εκεί χτίζονται τα σχολεία, οι παιδικές χαρές, τα ΚΑΠΗ, οι δρόμοι, οι υποδομές … Όλα αυτά που κάνουν τη ζωή μας καλύτερη. Εκεί φαίνεται, αν μια πολιτεία σέβεται ή περιφρονεί τους πολίτες της.
Έκαναν να θεωρούνται τα ΕΛΤΑ μια επιχείρηση logistics και όχι κομμάτι του κράτους πρόνοιας.
Ας δούμε, για παράδειγμα, τι συμβαίνει με τα ΕΛΤΑ.
Έναν ιστορικό δημόσιο φορέα, που εξυπηρετούσε κάθε απομακρυσμένο χωριό, κάθε νησί, κάθε γωνιά της πατρίδας. Τι κάνει η κυβέρνηση; Αντί να τον ενισχύσει, τον απαξιώνει και τον αποδομεί. Αντί να δει πώς μπορεί να γίνει μοχλός τοπικής ανάπτυξης, τον μετατρέπει σταδιακά και στρατηγικά σε εύκολη λεία ιδιωτικών συμφερόντων. Είναι ο πρώτος ή ο τελευταίος; Θέλω να σκεφτείτε ποιο είναι το μέλλον με μια κυβέρνηση που δεν υπολογίζει σωστά το δημόσιο συμφέρον, το υποτιμά και το περιφρονεί για τους λίγους και ισχυρούς. Όπως άλλωστε έκανε και στα θέματα της ενέργειας. Και επιμένω σε αυτό γιατί για εμένα ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα αυτής της διακυβέρνησης είναι η κατανομή του ενεργειακού χώρου εις βάρος της παραγωγικής Ελλάδας και της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Αυτό είναι το επιτελικό κράτος. Έκαναν να θεωρούνται τα ΕΛΤΑ μια επιχείρηση logistics και όχι κομμάτι του κράτους πρόνοιας. Πολλώ δε μάλλον όταν οι αντίστοιχες ιδιωτικές εταιρείες άνθισαν μετά την πανδημία, κάποιοι επέλεξαν να κρατήσουν τα ΕΛΤΑ σε τροχιά απαξίωσης. Για εμάς, τα Ελληνικά Ταχυδρομεία οφείλουν να διασφαλίζουν πρόσβαση στην επικοινωνία, στις αποστολές και στις συναλλαγές για τους πολίτες ακόμα και των πιο απομακρυσμένων περιοχών. Και το επισημαίνουμε αυτό, εδώ στον Έβρο, που γνωρίζουμε πολύ καλά και από πρώτο χέρι τα μεγάλα προβλήματα στο βόρειο τμήμα του νομού. Οφείλουμε να κρατάμε τη σημαία της αποκέντρωσης, της διαφάνειας ψηλά.
Εμείς έχουμε ένα άλλο σχέδιο, που μπορεί να γίνει πράξη αλλά θέλει αγώνα και προσπάθεια. Θέλει και εσάς που δίνετε τη μάχη στην πρώτη γραμμή της κοινωνίας να είναι κοντά μας. Να συζητήσουμε και να συναποφασίσουμε μια νέα στρατηγική.
Δεν νοείται να ζητάμε από τους δήμους να υλοποιήσουν κρίσιμες ευρωπαϊκές πολιτικές, ενώ βρίσκονται πολύ κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ στην αποκέντρωση. Οι μάχες για την αυτοδιοίκηση είναι μάχες για την αξιοπρέπεια και τη Δημοκρατία. Κάποιοι όμως το αρνούνται.
Δημοκρατία που ξεχάστηκε όταν σας έφεραν προ τετελεσμένων με το Νέο Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τις απαράδεκτες εκλογικές μεθοδεύσεις. Πρωτοφανείς σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Προτεραιότητα πρέπει να είναι η στελέχωση και η χρηματοδότηση των δημοτικών πολεοδομικών γραφείων
Αξιοπρέπεια που ξεχάστηκε, όταν διαβάζετε για «ρεκόρ χρηματοδότησης και προσλήψεων» αλλά από την άλλη σας αφαιρούν τις Υπηρεσίες Δόμησης και τα έσοδα από τα πρόστιμα οδικής ασφάλειας. Η άποψή μας είναι και εδώ ξεκάθαρη: προτεραιότητα πρέπει να είναι η στελέχωση και η χρηματοδότηση των δημοτικών πολεοδομικών γραφείων. Μόνο όσοι δήμοι το επιθυμούν και μετά από απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου, θα πρέπει να εκχωρούν την αρμοδιότητα στην Κεντρική Υπηρεσία Δόμησης. Αλλιώς, πώς μπορούμε να μιλάμε για ανθεκτικότητα και βιωσιμότητα στα αστικά περιβάλλοντα, στα νησιά, στους ορεινούς οικισμούς μας με τις τοπικές κοινωνίες να είναι απλοί θεατές; Και αυτό δεν είναι μόνο ζήτημα διοικητικό – είναι βαθύτατα πολιτικό.
Κοιτάξτε τι γίνεται στις περιφέρειες μας.
Στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, για παράδειγμα, έχουμε τεράστιες δυνατότητες: στον τουρισμό, στη βιομηχανία, στην αγροδιατροφή, στην ενέργεια. Αλλά αντί να είναι πύλη ανάπτυξης, η Θράκη παραμένει θύμα παραμέλησης. Πόροι που θα μπορούσαν να πάνε εκεί, χάνονται σε αδιαφανείς διαδικασίες. Το Ταμείο Ανάκαμψης μετατρέπεται σε εργαλείο κυβερνητικής αυθαιρεσίας, και όχι περιφερειακής ισορροπίας.
Ο ρόλος του θεατή είναι αυτός που σας έχει δώσει το σύστημα του Μεγάρου Μαξίμου. Ήταν καθοριστικός για να χαθεί η τεράστια ευκαιρία του Ταμείου Ανάκαμψης και να μην σχεδιάσετε όλοι μαζί τις προτεραιότητες ανά περιφέρεια και δήμο. Αντί να έχουμε στρατηγικές επιλογές για έναν ευρωπαϊκό, γρήγορο και αξιόπιστο σιδηρόδρομο που θα συνδέει την Αλεξανδρούπολη με τη Θεσσαλονίκη, αντί να έχουμε σύγχρονα έργα διαχείρισης υδάτων, έχουμε λίγες υποδομές που δεν δίνουν την προοπτική που χρειάζεται αυτή η κρίσιμη στρατηγικά περιφέρεια για τη χώρα.
Στο προσκήνιο οι «Ξεχασμένοι Έλληνες»
Αν τη δεκαετία του 1990 δίναμε μάχες για να φέρουμε στο προσκήνιο την «Ξεχασμένη Ελλάδα» με τα μεγάλα έργα υποδομής που σχεδίασε και έκανε το ΠΑΣΟΚ -την Εγνατία, το Ρίο-Αντίρριο, τα Περιφερειακά Πανεπιστήμια, τα Νοσοκομεία, τα ΚΕΠ-, σήμερα οφείλουμε να φέρουμε στο προσκήνιο τους «Ξεχασμένους Έλληνες» που είναι εκτός των τειχών στα μεγάλα αστικά κέντρα και παλεύουν καθημερινά για μια καλύτερη ποιότητα ζωής, που υπονομεύεται από την ακρίβεια, την υποβάθμιση του κοινωνικού κράτους και τις δυσκολίες στα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Εμείς, είμαστε εδώ για να ενδυναμώσουμε το έργο σας, να απελευθερώσουμε τη δημιουργική πρωτοβουλία των αυτοδιοικητικών αρχών, τη δημιουργική πρωτοβουλία των ίδιων των πολιτών.
Κλείνοντας, θέλω να σας πω ότι δεν πρέπει να νιώθετε μοναξιά. Δεν είστε οι μόνοι που περιφρόνησε η αλαζονεία του Μεγάρου Μαξίμου στα χρόνια της εξαετούς αυτής διακυβέρνησης.
Έτσι περιφρόνησαν τη δικαιοσύνη, τις ανεξάρτητες αρχές ακόμη και το Κοινοβούλιο. Δεν έχει ξαναγίνει Πρωθυπουργός να λέει στους βουλευτές του να φύγουν και να μην ψηφίσουν γιατί θα ψηφίσουν επιστολικά όσοι εμπιστεύεται. Υπάρχει καθολική ασέβεια στους θεσμούς της χώρας.
Η χώρα χρειάζεται μια επανάσταση θεσμικού σεβασμού σε όλες τις δομές, αλλιώς θα συμβιβαστούμε με μια πολύ επικίνδυνη κανονικότητα, που θα συνεχίσει να διώχνει τα παιδιά μας σε χώρες του εξωτερικού και να κάνει την Ελλάδα «μαύρο πρόβατο» της Ευρώπης.
Η περιφρόνηση δεν είναι μόνο στους θεσμούς, αλλά και στην κοινή λογική.
Η Κρήτη συγκλονίζεται από ένα έγκλημα το οποίο παρακολουθήσαμε όλοι τις τελευταίες μέρες. Τι έπρεπε να κάνει ένα σύγχρονο πολιτικό σύστημα; Να πάρει πρωτοβουλίες -και θεσμικές- όχι μόνο ρητορικές για να εγγυηθεί την ασφάλεια, να μειώσει την οπλοκατοχή, να μην υπάρχουν «ειδικές» ζώνες. Αυτό δεν είναι μια κανονική ευρωπαϊκή χώρα; Αντί αυτών των πρωτοβουλιών, ακούσαμε σήμερα τον λαλίστατο κ. Γεωργιάδη –αυτές τις κρίσιμες μέρες που θρηνεί η Κρήτη- να μας παρουσιάζει ως παράδειγμα οπλοκατοχής τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, που έχουν συγκλονιστεί από εκατοντάδες εγκλήματα σε σχολεία, σε νοσοκομεία, στην καθημερινή κοινωνική ζωή. Σταματήστε, κύριοι της Νέας Δημοκρατίας να περιφρονείτε τους θεσμούς αλλά και τον ίδιον τον ελληνικό λαό.
Γι’ αυτό λοιπόν σας ζητώ να σταθείτε στο πλευρό μας για μια Ελλάδα κανονική ευρωπαϊκή χώρα. Μια Ελλάδα ανοιχτή, δίκαιη, αξιοπρεπής, που θα στηρίζεται στους ανθρώπους της και όχι σε σκοτεινούς, επικίνδυνους μηχανισμούς εξουσίας,
Μια πατρίδα που δεν θα εξαρτάται από το κέντρο, αλλά θα δυναμώνει από την περιφέρεια.
Μόνο έτσι, θα ξαναβγάλουμε τη ξεχασμένη Ελλάδα στο φως».
